مروری کوتاه بر وضعیت «پژوهش» و «نوآوری» در ایران، با تاکید بر بخش آب: ضرورت تغییر رویکردها

نوع مقاله : مقاله مروری

نویسندگان

1 استادیار پژوهش، گروه هیدروانفورماتیک، مرکز پژوهشی آب و محیط زیست شرق، مشهد، ایران

2 استادیار، گروه مهندسی آب مرکز آموزش عالی کاشمر، کاشمر، ایران

3 پژوهشگر سیاست گذاری و حکمرانی آب، موسسه آموزشی IHE Delft هلند

4 رئیس گروه تحقیقات، شرکت آب و فاضلاب مشهد

5 کارشناس، تحقیقات، شرکت آب و فاضلاب مشهد.

چکیده

براساس گزارش مجمع جهانی اقتصاد وجه تمایز کشورهای توسعه یافته با کشورهای در حال توسعه مبتنی بودن اقتصاد آن‎ها بر نوآوری است. پژوهش یکی از مولفه‌های فرآیند نوآوری به‎شمار می‌رود و نوآوری نتیجه تعاملات فراوان و فزاینده بین نهادهای مختلف است. شاخص‌های جهانی نشان می‌دهد که در حوزه نوآوری، ایران رتبه قابل‎قبولی ندارد و تنها در حوزه تولید علم (تولید مقاله) موفقیت‌هایی داشته است. در همین راستا در بخش ‌آب نیز دستاوردهای اندکی در زمینه پژوهش و نوآوری وجود دارد و این فعالیت‌ها نقش کمی در رفع نیازهای واقعی جامعه داشته‌اند. متن مروری حاضر به ارائه گزاره‌های مختلف در مورد اهمیت، ارتباط و نقش پژوهش در توسعه و نظام ملی نوآوری، به‎همراه ارائه چالش‌ها و ظرفیت‌های موجود در ارتقای پژوهش و نوآوری با تاکید بر بخش آب پرداخته است. در این نوشتار دو چالش کلان شامل ضعف چارچوب نهادی و ضعف عملکردی بازیگران عرصه پژوهش با توجه به مفهوم نظام نوآوری و بررسی تجارب موجود ارائه شده است. نتایج نشان می‌دهد در زمینه اثرگذاری و اشاعه پژوهش در کشور و در وزارت نیرو، اسناد بالادستی متعدد و مهمی وجود دارند که باید راهبردها و فرآیندهای سازمان‌های ذی‌مدخل در راستای آن‎ها تعریف و یا اصلاح شوند. هم‎چنین از مهم‌ترین راه‌کارهای ارتقای فعالیت‌های پژوهش و نوآوری توجه به ساختار ارتباط اجزای سه‌گانه نظام نوآوری (شامل دانشگاه، صنعت و دولت) و تعامل آن‎ها است. به‎طوری‎که گردش افراد بین سه جز مذکور بسیار اهمیت دارد، زیرا افراد با خود دانش و مهارت و به‎طور کلی دانش ضمنی را منتقل می‌کنند.

کلیدواژه‌ها


 باقری مقدم، م.، و مصلح، ع.، (1395)، "رشد و توسعه فناوری‎های پایدار: چارچوبی برای تحلیل حکمرانی نظام‎های نوآوری"،  فصلنامه علمی ترویجی سیاست‌نامه علم و فناوری، 6(15)، 117-139.
ثابت تیموری، م.، شفیعی، م.، و توکلی امنیان، ث.، (1394)، "مروری کوتاه بر جوایز جهانی آب؛ معیارهای مؤثر برای نامزدی کسب جوایز و معرفی نمونه جوایز دریافتی"، نشریه آب و توسعه پایدار، 2(2)، 27-34.
حاجی حسینی. ح.، محمدی. ع.، و عباسی، ف.، (1390)، "تحلیل حکمرانی نظام نوآوری ایران برپایه چرخه سیاست‎گذاری نوآوری"، مجله سیاست علم و فناوری، 4(1)، 33-48.
حیدری، ح.، (1386)، "نظام ملی نوآوری به‎عنوان چارچوبی برای تحلیل نوآوری: رویکردی نظری"، فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی ایران، 9(33)، 129-163.
شفیعی، م.، (1396)، "یادداشت تحلیلی: پاسخ در طبیعت نهفته است: تاملی بر موضوع روز جهانی آب ۲۰۱۸ در بستر توسعه پایدار"، نشریه آب و توسعه پایدار، 4(2)، 166-168.
شفیعی، م.، و مجیدی، م.، (1397)، "«پژوهش و فناوری» یا «پژوهش و نوآوری»: لزوم توجه به مفهوم فرآیند نوآوری در کاهش فاصله بین علم تا عمل"، یادداشت سیاستی، شبکه ملی سیاست‌گذاری عمومی دولت، مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری. http://npps.ir/ArticlePreview.aspx?id=182350.
منطقی، م.، و بوشهری، ح.، (1388)، "شناسایی چالش‌های سیاست‎گذاری در نظام ملی نوآوری ایران"، مجله سیاست علم و فناوری. 2(3)، 87-102.
عرب‌مازار، ع.، جمشیدی، م.ت.، و صالحیان عمران، ا.، (1388)، "آسیب‌شناسی تحقیق و توسعه در سازمان‌های دولتی"، ماهنامه تدبیر، 207، 50-55.
Costanza, R., Fioramonti, L., and Kubiszewski, I., (2016), "The UN sustainable development goals and the dynamics of well‐being", Frontiers in Ecology and the Environment, 14(2), 39-59.
Heracleous, L., (2000), "The role of strategy implementation in organization development", Organization Development Journal, 18(3), 75-86.
Inzelt, A., (2004), "The evolution of university–industry–government relationships during transition", Research Policy, 33(6-7), 975-995.
Manca, F., (2009), "Technology catching-up and the Role of Institutions", Journal of Macroeconomics, 4(2), 59-69.
McAdam, R., Mason, B., and Mc Crory, J., (2002), "Exploring the dichotomies within the tacit knowledge literature: towards a process of tacit knowledge in organizations", Knowledge Management, 11(2), 43-59.
OECD, (1999), Managing national innovation systems, Paris.
OECD, (2005), Oslo manual, Guidelines for collecting and interpreting innovation data, Paris.
Schwab, K., (2018), "The global competitiveness report 2017-2018", World Economic Forum, Geneva.
United Nations Conference on Trade and Development, (2016), Science, technology and innovation policy review the Islamic Republic of Iran, United Nations publication, 114 p.
Vanner, R., Bicket, M., (2016), "The Role of paradigm analysis in the development of policies for a resource efficient economy", Sustainability, 7(8), 645.