مکان‌یابی عرصه‌های مناسب آب‎های زیرزمینی نیازمند به تغذیه مصنوعی با مدل فازی (با تاکید بر استان لرستان)

نوع مقاله : مقالات علمی

نویسندگان

1 لرستان

2 دانشگاه گلستان

چکیده

ایران سرزمینی است خشک با نزولات جوی بسیار کم به­طوری­که میانگین بارش آن کمتر از یک سوم متوسط بارندگی در دنیا است. امروزه با افزایش جمعیت کشور و به‎تبع آن افزایش تقاضا برای مواد غذایی، بهره‎برداری از منابع آب، به‎ویژه منابع آب زیرزمینی بسیار بیشتر از گذشته شده است، به­طوری­که این میزان مصرف بیشتر از میزان تغذیه منابع آب زیرزمینی است. لذا باید این کمبود منابع آب زیرزمینی جبران شود. هدف از این پژوهش مکان­یابی پهنه‎های مناسب تغذیه مصنوعی سفره­های آب زیرزمینی در استان لرستان است. در این تحقیق ابتدا لایه­های مورد نیاز همچون شیب­، جنس خاک و ساختار زمین­شناسی، کاربری­اراضی­، میزان بارندگی، پراکنش آبرفت­های کواترنری و تصاویر ماهواره­ای در منطقه موردنظر تهیه شد. سپس در نرم­افزار GIS با انطباق لایه­های اطلاعاتی و استفاده از منطق Fuzzy ­مکان‎های مناسب برای تغذیه مصنوعی آب‎های زیرزمینی و ­محل­های مناسب پخش سیلاب استخراج شد. براساس نتایج به‎دست آمده­، از کل مساحت استان (28294 کیلومترمربع) حدود 36/9258 کیلومترمربع (5/32%) مناسب برای طرح­های تغذیه مصنوعی و حدود 36/5926 کیلومترمربع (حدود 21%) سطح استان مناسب برای اجرای پروژه­های پخش سیلاب است. ­در نهایت از تلفیق دو نقشه حاصل، مکان‎های مناسب برای تغذیه­مصنوعی و پخش سیلاب در این استان حدود 21/7682 کیلومتر­مربع (­79/21%) برآورد شد. در نتیجه استفاده و به‎کارگیری مدل­های سیستم اطلاعات جغرافیایی برای تجزیه و تحلیل حجم بالای داده­های جغرافیایی و ارزیابی و اولویت­بندی تصمیم­گیری­ها در قضاوت کارشناسانه، ابزار کارامدی را برای مکان­یابی محل­های تغذیه مصنوعی و پخش سیلاب فراهم می­کند.
 

کلیدواژه‌ها


 
احمدپور، ا.، حبیبی، ک.، محمدزهرائی، س.، و نظری عدلی، س.، (1386)، "استفاده از الگوریتم­های فازی و GIS برای مکان‎یابی تجهیزات شهری مطالعه موردی محل دفن زباله شهر بابلسر"، محیطشناسی، 33 (42)، 31-42.
باقری دادوکلایی، ا.، محمدولی سامانی، ج.، و سروریان، ج.، (1396)، "تعیین بهترین مکان برای اجرای طرح حوضچه‎های تغذیه مصنوعی آب زیرزمینی با استفاده از دو روش بولین و AHP"، فصلنامه علمی تخصصی مهندسی و مدیریت ساخت، 2(1)، 12-16
بذرافشان، ا.م.، علیایی، م.، و غلامی، ح .، (1395)، "مقایسه روش‌های تلفیقی در شناسایی عرصه‌های مناسب پخش سیلاب در دشت‌های ساحلی جنوب ایران (مطالعه موردی: دشت سرخون، استان هرمزگان)"، مجله علمی ترویجی سامانه­های سطوح آبگیر باران، 4(4)، 43-56.
بیز، ژانف، لوسیون، بورگه، و ژاک، لومان، (1369)، تغذیه مصنوعی سفره­های آب زیرزمینی، ترجمه جلال حیدرپور، مرکز نشر دانشگاهی، تهران.
حکمت­پور، م.، فیض­نیا، س.، احمدی، ح.، و خلیل پور، ا.،  (1386)، "پهنه‎بندی مناطق مناسب برای تغذیه مصنوعی دشت ورامین به ­کمک GIS و سامانه پشتیبانی تصمیم‎گیری DSS"، مجله محیط شناسی، 42، 1-8.
خواجه‎الدین، ج.، مهدوی، ر.، پور­منافی، س.، سفیانیان، ع.، کریم زاده، ح.، و سلطانی، س.،  (1385)، گزارش نهایی پروژه تعیین رویشگاه گونههای چوبی صنعتی و نیمهصنعتی مناطق نیمهخشک مدیترانه در استان چهارمحال و بختیاری، شورای پژوهش‎های علمی کشور، برنامه ملی تحقیقات، پروژه پژوهشی ویژه توسعه کشور (توتک).
رامشت، م.ح.، و عرب‎عامری، ع.، (1392)، "پهنه‎بندی حوضه آبخیز بیاضیه به‎منظور تغذیه مصنوعی آب‎های زیرزمینی با استفاده از روش AHP"، نشریه علمی پژوهشی جغرافیا و برنامهریزی، (45) 17، 69-96.
رمضانی مهریان، م.، ملک محمدی، ب.، جعفری، ح.ر.، و رفیعی، ی.، (1390)، "مکان‎یابی محل‎های انجام تغذیه مصنوعی آب‎های زیرزمینی با به‎کارگیری روش‎های تصمیم‎گیری چندمعیاره و سامانه اطلاعات جغرافیایی"، مجله علوم و مهندسی آبخیزداری، 14، 1-10.
علی‎محمدی، ش .،  (1385)، "مکان‎یابی پارک­های شهری با استفاده از GIS"، پایان‎نامه کارشناسی ارشد، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه اصفهان.
علیزاده، ا .، (1385)، اصول هیدورلوژی کاربردی، چاپ هجدهم، دانشگاه امام رضا، انتشارات آستان قدس رضوی، مشهد.
قهاری، غ .، و پاکپرور، م .، (1386)، "بررسی تاثیر استحصال و پخش سیلاب بر منابع آب زیرزمینی دشت گربایگان"، فصلنامه علمی پژوهشی تحقیقات مرتع و بیابان ایران، 14، 368-390.
کردوانی، پ .، (1384)، منابع و مسائل آب ایران، چاپ هشتم، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
کوره­پزان، ا .، (1387)، اصولتئوریمجموعه­هایفازیوکاربردهایآندرمدل­سازیمسایلمهندسیآب، انتشارات جهاد دانشگاهی، واحد صنعتی امیر کبیر، 2، 261.
مروتی، م.، منوری، م .، ­فرشچی، پ.، حسنی، ا.ح.، و روستا، ز.، (1387)، "طرح تغذیه مصنوعی آبخوان­هافصلنامه انسان و محیطزیست، 18، 68-76.
مهدوی، ر.، عابدی کوپاپی، ج.، ­رضایی، م.، و عبدالحسینی، م.، (1383)، "مکان‎یابی محل‎های مناسب تغذیه مصنوعی منابع آب زیرزمینی از طریق GIS"، دومین کنفرانس ملی منابع آب و خاک، دانشگاه تبریز، 23 تا 24 اردبیهشت.
مهدوی، ع.، و اخوان، س.، (1397)، "مکان‌یابی و اولویت‌بندی مناطق مستعد تغذیه ‌مصنوعی آب‌‌های زیرزمینی براساس منطق بولین، روش هم‌پوشانی و منطق فازی"، 5(12)، 1253-1265.
Bonham Carter, G.F., (1996), Geographic Information Systems for geosciences, modeling With GIS, Ontario, Canada: Pergamon, Love Printing Service Ltd.
Chenini, I., Ben Mammou, A. and El-May, M., (2009), “Groundwater recharge zone mapping using GIS-based Multi-Criteria Analysis: A case study in Central Tunisia (Maknassy Basin)”, Water Resources Management, 24, 921-939.
Ghayoumian, J., Mohseni Saravi, M., Feiznia, S., Nouri, B., and Malekian, A., (2007), “Application of GIS techniques to determine areas most suitable for artificial groundwater recharge in a coastal aquifer in southern Iran”, Journal of Asian Earth Science, 30(2), 346-374.
Hissen, H.F., Lee, C.H., Hsu, K.C., and Chang, P.H., (2008), “GIS for assessment of the groundwater recharge potential zone”, Environmental Geology, 58(1), 185-195.
Hubbell, D.C., Cardner, L., (1994), “Some edaphic and ecological effects of water spreading on range lands”, Ecology, 25(1), 27-44.
Lee, A.H.I., Chen, W.C., and Chang, C.J., (2008), “A fuzzy AHP and BSC approach for evaluating performance of IT department in the manufacturing industry in Taiwan”, Expert Systems with Applications, 34(1), 96-107
Mahdavi, R., Abedi-Koopaei, J., Rezaei, M., and Abdolhosaini, M., (2004), “Identifying suitable sites of ground water recharge based on RS and GIS”, 2nd Student National Conference of Soil and Water Resources, Department of Agriculture, University of Shiraz, pp. 28-39.
Mosavi, S., Chitsazan, M., and Mirzaei, Y., (2008), “Groundwater recharge equal zone determination with Remote Sensing and GIS technology: Case study: South of Izeh City”, 12th Conference of Geological Society of Iran, pp. 345-350.
Sargaonkar, A., Rathi, B., and Baile, A., (2010), “Identifying potential sites for artificial groundwater recharge in sub-watershed of River Kanhan, India”, Environmental Earth Sciences, 62(5), 1099-1108.
Sekar, I., and Radhir, I.O., (2007), “Spatial assessment of conjunctive water harvesting potential in watershed systems”, Hydrology, 334, 39-52.