الزامات و ضرورت‌های ارائه یک چارچوب یکپارچه و جامع در ارزیابی سیاست‌های مدیریت تقاضای آب شهری

نوع مقاله : مقاله مروری

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته مهندسی عمران- مهندسی محیط‌زیست، پردیس دانشکده‌های فنی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 استاد دانشکده مهندسی عمران، پردیس دانشکده های فنی، دانشگاه تهران

3 دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی عمران- مهندسی محیط‌زیست، پردیس دانشکده‌های فنی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

4 دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی عمران- مهندسی آب و سازه‌های هیدرولیکی، پردیس دانشکده‌های فنی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

در سال‌های اخیر کمبود شدید منابع و افزایش سریع هزینه‌های استحصال آب، باعث شده است که موضوع مصرف آب بیشتر مورد توجه قرار گیرد؛ به‌ویژه مصرف آب شهری که از حساسیت و اولویت بالاتری نسبت به دیگر کاربری‌ها برخوردار است و بسیار پر هزینه‌تر است. این موضوع، متولیان صنعت آب و فاضلاب را به سمت شیوه‌های مدیریتی جدید از جمله مدیریت تقاضا و اقدامات صرفه‌جویانه در مصرف آب سوق داده است. این اقدامات و سیاست‌ها نه تنها تبعات مثبت و منفی گسترده‌ای را بر جنبه‌های مختلف در پی دارند، بلکه می‌توانند با اثرگذاری بر اجزای مختلف سیستم، شدت و گستره این تبعات را تحت تأثیر قرار دهند. یکی از مهم‌ترین این جنبه‌ها، ابعاد اجتماعی و ذینفعان اصلی این حوزه یعنی خانوارها (مشترکین) است. از این‌رو، هدف این مقاله پرداختن به موضوعات مذکور به بررسی الزامات و ضرورت‌ها در ارائه یک چارچوب یکپارچه و جامع در ارزیابی سیاست‌های مدیریت تقاضای آب شهری از جنبه‌های متعدد است. در این مقاله، ابتدا به ضرورت و اهمیت ارزیابی یکپارچه سیاست‌های مدیریت تقاضای آب شهری و سپس با ارائه مفاهیم اصلی در این زمینه، به بررسی انواع رویکردهای رایج در زمینه ارزیابی یکپارچه پرداخته شده است. مثال‌هایی نیز برای بیان شفاف‌تر مسئله بیان شده است. در نهایت مدل عامل بنیان به‌عنوان رویکرد یکپارچه‌سازی برای بررسی نحوه تعاملات کوچک مقیاس اجتماعی و ارزیابی تبعات بزرگ مقیاس تجمعی جنبه‌های مختلف، معرفی شده است.

کلیدواژه‌ها


 
انصاری، ح.، و صالح‌نیا، ن.، (۱۳۸۶)، "بررسی و ارزیابی استراتژی‌های حفاظت از منابع آب در فضای سبز با تأکید بر استراتژی‌های «وابسته به قیمت آب»"، ششمین کنفرانس اقتصاد کشاورزی ایران، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.
ببران، ص.، و هنربخش، ن.، (1387)، "بحران وضعیت آب در جهان و ایران"، راهبرد، 48(3)، 193-212.
تابش، م.، (1396)، مدل‌سازی پیشرفته شبکه‌های توزیع آب، چاپ سوم، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، ایران.
دربندسری، پ.، (1395)، "تدوین یک مدل رفع اختلاف مبتنی بر مدل‌سازی عامل‎محور برای مدیریت منابع آب سطحی و زیرزمینی"، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده مهندسی عمران، پردیس دانشکده‌های فنی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
شاهنگیان، س.ا.، تابش، م.، و صفرپور، ه.، (1399)، "مرروی بر چارچوب مفهومی چرخه تعاملاتی و فرآیند مدلسازی مورد استفاده در حوزه مدیریت آب شهری"، تحقیقات منابع آب ایران، 16(3)، 63-79.
عباسپور، ف.، جلیلی قاضی‌زاده، م.، و عطاری، ج.، (1396)، "تأثیر قانون هدفمندی یارانه‌ها بر مصرف آب شهری مشهد"، آب و فاضلاب، 28(1)، 65-73.
فاضلی، م.، پور رجب، ر.، و امجدی، م. ر.، (1388)، "مدیریت کمی آب شهری و اولویت‌بندی فعالیت‌های مدیریت تقاضا"، سومین همایش ملی آب و فاضلاب، تهران، ایران.
معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری، (1391)، راهنمای شناخت و بررسی عوامل مؤثر در آب به‌حساب نیامده و راهکارهای کاهش آن، نشریه شماره 556، تهران، ایران.
ملکی‌نسب، ا.، ابریشم‌چی، ا.، و تجریشی، م.، (1386)، "ارزیابی صرفه‌جویی در مصرف آب خانگی به واسطه استفاده از قطعات کاهنده مصرف"، آب و فاضلاب، 18(2)، 2-11.
Bandini, S., Manzoni, S., and Vizzari, G., (2009), “Agent based modeling and simulation: An informatics perspective”, Artificial Societies and Social Simulation, 12(4), 1-4.
Baumann, D.D., Boland, J.J., and Hanemann, W.M., (1998), Urban water demand management and planning, McGraw-Hill, Inc., New York.
Cheng, C.L., (2002), “Study of the inter-relationship between water use and energy conservation for a building”, Energy and Buildings, 34(3), 261-266.
Doyle, J.K. and Ford D.N., (1998), “Mental models concepts for system dynamics research”, System Dynamics Review, 14(1), 3-29.
Edmonds, B., (2001), The use of models: Making MABS actually work,in multi-agent-based simulation, Edited by S. Moss and P. Davidsson, Springer, Berlin.
Galán, J.M., López‐Paredes, A., and Del Olmo, R., (2009), “An agent‐based model for domestic water management in Valladolid metropolitan area”, Water Resources Research, 45(5), W05401.
Grigoryev, I., (2012), AnyLogic 6 in three days: A quick course in simulation modeling, AnyLogic North America.
Hare, M., and Deadman, P., (2004), “Further towards a taxonomy of agent-based simulation models in environmental management”, Mathematics and Computers in Simulation, 64(1), 25-40.
Heckbert, S., Baynes, T., and Reeson, A., (2010), “Agent‐based modeling in ecological economics”, Annals of the New York Academy of Sciences, 1185(1), 39-53.
International Development Research Centre (IDRC), (2010), Water demand management- making the most of the water we have, available on: https://www.idrc.ca/en/article/water-demand-management-making-most-water-we-have.
Kelly, R.A., Jakeman, A.J., Barreteau, O., Borsuk, M.E., ElSawah, S., Hamilton, S.H., Henriksen, H.J., Kuikka, S., Maier, H.R., Rizzoli, A.E., and van Delden, H., (2013), “Selecting among five common modelling approaches for integrated environmental assessment and management”, Environmental Modelling & Software, 47, 159-181.
Keshavarzi, A.R., Sharifzadeh, M., Kamgar Haghighi, A.A., Amin, S., Keshtkar, S., and Bamdad, A., (2006), “Rural domestic water consumption behavior: A case study in Ramjerd area, Fars province, I.R. Iran”, Water Research, 40(6), 1173-1178.
López-Paredes, A., Saurí, D., and Galán, J.M., (2005), “Urban water management with artificial societies of agents: The FIRMABAR simulator”, Simulation, 81(3), 189-199.
Parker, P., Letcher, R., Jakeman, A., Beck, M.B., Harris, G., Argent, R.M., Hare, M., Pahl-Wostl, C., Voinov, A., Janssen, M. and Sullivan, P., (2002), “Progress in integrated assessment and modelling”, Environmental Modelling & Software, 17(3), 209-217.
Voinov, A., and Shugart, H.H., (2013), “Integronsters’, integral and integrated modeling”, Environmental Modelling & Software, 39, 149-158.
Yuan, X.C., Wei, Y.M., Pan, S.Y., and Jin, J.L., (2014), “Urban household water demand in Beijing by 2020: An agent-based model”, Water Resources Management, 28(10), 2967-2980.